HİLE 3: Mutlaklaştırma

Başka bir şeyle bağlantı halinde, kata ti, relative ortaya konulan bir önermeyi

12

sanki genel, simpliciter [basitçe, doğruca], άπλως [aplos - basit],

absolute [mutlak] bir geçerlilikle ifade edilmiş gibi almak; ya da en azından

başka bir bağlama oturtmak ve sonra çürütmek. Aristoteles'in buna ilişkin

örneği şudur: Zenci siyahtır; ama dişlerine bakılırsa beyazdır; yani aynı

zamanda hem siyahtır hem de siyah değildir. - Bu kurgusal bir örnektir,

kimsenin aklını karıştırması beklenemez. Şimdi bunun karşısına gerçek

deneyimlerimizden bir örnek koyalım.

12 Sophisma a dicto secundum quid ad dictum simpliciter[xxx]. Bu Aristoteles'in ikinci elenchus

sophisticus'udur εξω της λεξεως [xxx]: – το απλϖς, η μη απλϖς, αλλα πη η που, η ποτε, η προς τι

λεγεσθαι [xxx], "Sofistik Çürütmeler" [Topikler, Kitap 9'un eki], 5.

Örnek 1: Felsefe üzerine bir konuşmada, benim sistemimin dingincileri

[Quietisten] koruduğunu ve övdüğünü itiraf ettim. - Az sonra konu Hegel'e

geldi ve ben onun çoğunlukla saçma şeyler yazdığını veya en azından

yazılarının çoğu bölümlerinde yazarın ortaya bir takım sözler koyduğunu,

anlamı ise okurun yerleştirmesi gerektiğini iddia ettim. - Muhalifim bunu ad

rem [konuya yönelik] olarak çürütmeyi denemedi, bir ad hominem [insana

yönelik] argümanla yetindi: Ben demin dingincileri övmüştüm, ama onlar da

pek çok saçma şey yazmışlardı. - Buna hak verdim, ama dingincileri filozof ve

yazar olarak övmediğimi söyleyerek onu düzelttim. Yani onları teorik

ürünlerinden dolayı değil, sadece insan olarak, yaptıklarından dolayı, sadece

pratik açıdan beğeniyordum. Oysa Hegel'e ilişkin olarak onun teorik

çalışmasını ele almıştık. Böylece saldırıyı savuşturdum.

Bu ilk üç hile birbiriyle akrabadır: Ortak yanları, muhalifin aslında ileri

sürülmüş olandan değil, farklı bir şeyden söz etmesidir. Yani bu şekilde

kandırılan biri, ignoratio elenchi [(karşı-)ispatın bilinmemesi] hatasına

düşmüş olur. Çünkü yukarıdaki bütün örneklerde muhalifin söylediği doğrudur,

ama tezle gerçek değil, sadece görünüşte çelişki içindedir. Muhalifin

saldırısına karşı yapılacak şey, onun çıkarsamasında vardığı sonucu

reddetmektir: Yani kendi önermesinin doğruluğundan bizim önermemizin yanlış

olduğunu çıkarsamasını. Böylece muhalifin çürütmesi per negationem

consequentiae [varılan sonucun reddedilmesi yoluyla] doğrudan çürütülmüş

olur.

Bir başka yanıltma, çıkacak sonucu önceden görüp öncüllerin doğruluğunu

kabul etmeye yanaşmamaktır. Buna karşı aşağıda iki yol gösterilecektir (Kural 4 ve 5)