4 Kabanata Dalawa

"Nagkasakit ka po, Lolo Pablo?" I asked the old man.

The last time I checked, he was healthy. And now, he has a shoulder crutches to support him.

"Ah, yes, Solaire." He laughed softly. "You know... I'm already old. My bones are getting weaker."

I sighed. I felt so bad for Lolo Pablo. He doesn't deserve this. Mabuti siyang tao kaya bakit pinaparusahan siya nang ganito?

"Mabuti nalang at nandiyan ang mga apo ko to support me."

I glanced at Kuya Gilau and smiled at him. I can't thank him enough for being a responsible grandson; for being there when Lolo Pablo needed him. Sila ni Kuya Sat.

"Thank you, Kuya Gilau." Turan ko kay Kuya Gilau and he just smiled tight.

"Lolo Pablo!" Tawag bigla ni Philia mula sa likod namin. Tumakbo siya papunta sa amin. Pareho kaming tatlong napabaling sa kanya nang nagtataka.

"Bakit, Philia?" Tanong ng matanda.

"Nagugutom na ako. May pagkain po ba riyan?"

Tumawa kami sa tanong na 'yon. Philia was acting weird.

"Oo naman. Saglit," sumilip si Lolo Pablo sa loob. "Maghanda ka na ng pagkain, Saturnine. Nagugutom na si Philia."

I grinned. I missed this family. Hinding hindi ako magsisisi na nakilala ko sila. They are like my family, too. Mas malapit ako sa kanila kesa sa iba kong kamag-anak.

Sabay sabay kaming kumain ng merienda. Nagbake si Kuya Saturnine kagaya ng lagi niyang ginagawa. At 'yong lasa niya, sobrang sarap pa rin. 'Di nagbabago ang timpla.

"Saan naman ang lakad niyo bukas, apo?" Tanong ni Lolo Pablo.

Nasa hapagkainan kami. Katabi ko si Philia na katabi si Kuya Gilau. Si Kuya Saturnine naman ay nakaupo sa tapat ko na ang katabi ay si Lolo Pablo.

"Ma ma hasn't told me any of her plan yet, Lolo Pablo. Pero baka po we'll visit Lola Martina and Lolo Vicenzo in Batangas."

Lolo Vicenzo is the father of Ma ma, si Lola Martina naman ay asawa niya na isang de Guia. Nakatira sila ngayon sa Batangas.

"Maganda 'yan, apo. Para naman 'di magtampo ang lola at lolo mo. Baka mameet mo rin 'yong mga pinsan mo roon."

"Opo," sagot ko.

Si Zette lang ang kilala kong pinsan. Siya pa lang ang napakilala sa akin ni Ma ma dahil bukod sa malayo ako sa iba kong pinsan, palagi lang kami rito sa Romblon. Wala kaming oras.

Pagkatapos naming kumain ay naglaro muna kami ni Philia ng buhangin. I will always love fine sand bagaman minsan nakakapuwing. Ang sakit sa mata.

"Sol! Philia!" Rinig naming tawag ng pamilyar na boses. Kaagad kaming lumingon sa pinanggalingan noon at nakita ko si Kuya Gilau na sumisenyas na lumapit kami sa kanya.

"Bakit kaya?" I asked Philia kahit alam kong wala akong makukuhang sagot mula sa kanya.

"Punta kayo rito!" Sigaw ni kuya. May kalayuan siya mula sa amin kaya kailangang lakasan ang boses para marinig namin.

"Tara!" Aya ko kay Philia. Tumango naman siya. Tumayo kami at nagpagpag ng sarili. Puro kami buhangin.

Tumakbo kami ni Philia papunta kay Kuya Gilau. I suddenly wondered why he was calling us. But he seemed happy. May goodnews kaya?

"Why, kuya?" I asked the moment we stood in front of him.

"Tara sa pagawaan?" Alok niyang nakangisi. Bumaling muna ako kay Philia na ngayo'y 'di ko maintindihan ang mukha.

"Wala ba roon si Kuya Saturnine?" She asked worriedly.

I had this feeling that Philia was scared of Kuya Sat. Wala namang ginagawang masama si kuya kaya bakit ayaw na ayaw niya rito?

"Wala," tumawa nang mahina si Kuya Gilau at ginulo ang buhok ni Philia. Sumimangot naman ang kaibigan ko.

"Siguraduhin mo ha? Nakakatakot kaya siya!" Bumusangot siya. Humagikhik naman si kuya.

"Oo, promise. Nasa bahay kasi kailangan niyang maghanda ng pagkain."

"Sige," sagot ni Philia. Kuya then turned to me.

"Let's go?"

"Yes!" I grinned.

Binaybay namin ang daan pabalik sa kanilang pagawaan ng muwebles. I was a little bit excited sa 'di ko maipaliwanag na dahilan.

Nang dumating kami sa pagawaan ay pumasok kami sa loob. Dumiretso kami sa isang lugar kung saan ligtas kami dahil walang nagtatrabaho. Para sa akin ay pahingaan iyon.

"Anong gagawin natin dito, Kuya Gilau?" I asked him.

Pinasadahan ko ng tingin ang buong paligid. Maraming iba't ibang klase ng wood ang naririto at tools. Iba't iba ang hugis, sukat at gamit. Pamilyar lang sa akin ang mga iyon pero 'di ko talaga alam ang mga pangalan. Basta ay ginagamit sila sa trabaho.

"Gusto niyo bang turuan ko kayo nito?" Tanong niya. Naagaw niya ang atensyon ko sa tanong na 'yon.

"'Di kaya mahirap 'yan, kuya?" Tanong ni Philia. Ngumisi naman si kuya.

"Sa una, mahirap talaga siya, Philia. Pero kung lagi mong ginagawa at nasasanay ka na, madali nalang lalo kung marami ka ng alam."

'Di na ako nakinig sa usapan nila. Tumungo ako sa section kung saan nakasabit ang iba't ibang hugis ng tools. Nakakatakot kasi feeling ko matutulis ang mga iyon. Baka masugatan ako. Kapag makita 'yon ni ba ba, sigurado akong magagalit siya. Baka 'di na ako makakauwi rito sa Romblon. I would suffer for my entire life.

Pinagmasdan ko ang iba't ibang kagamitan. Pinasada ko ang aking maliit na daliri sa isang rectangular shape na kahoy. Makapal ito at makinis ang texture kahit pa may design or pattern. Kulay cream ito. May iba naman na kulay brown in different shades like light and dark.

Lumipat ang tingin ko sa mga kagamitan. May curve, may flat, may iba't ibang shape like hook, pointed at kung ano ano pa.

Puwede kayang masubukan na gamitin ang mga iyon? Paano kaya? Ang nakakatakot lang naman ay baka masugatan ako.

"Wanna try it, Sol?" Asked by a familiar voice. Gulat ko siyang nilingon kaya nabigla rin siya but eventually cracked a soft laugh. "Did I scare you?"

Napakurap kurap ako. Naisip ko lang na sa tagal ni Kuya Gilau rito sa pagawaan nila ay kabisado na niya ang lahat ng trabaho. Baka ilan na rin ang nagawa niyang mga disenyo.

"Uhh, a little bit. I'm just wondering, kuya, if I can... try? Like you know, 'di kaya mahirap? I mean, baka masugatan ako."

"Ahh," he chuckled. "Maybe at some point, Sol. Masusugatan ka. 'Di naman maiiwasan 'yan. Even those veterans or experts, they sometimes got wounds or cuts."

"Hmm," tumango tango ako. "What kind of woods do you usually use for carvings?"

"Carvings? You mean woodcarvings?"

"Is there any difference, Kuya Gilau?"

"Yes, Sol," kinurot niya ang pisngi ko nang mahina. "It depends. It could be for furnitures, uhh... designs or projects. Mga ganun."

"Ahh," I nodded na parang may naintindihan. "So, if for furnitures, anong ginagamit niyo?"

"We use walnut and pine woods for that, Sol. Sometimes mahogany, oak or beech. Lahat 'yon depende sa paggagamitan. May iba kasi na indoor, some are used for outdoor purposes. At minsan naman, depende rin sa raw materials. Inoorder pa kasi namin sa ibang kompanya."

"Ahh," I nodded again. Very interesting. Parang gusto kong pag-aralan ang ganitong bagay.

"So, if you want to study about this, puwede naman. I can teach you everything you need to learn. We'll basically start from the simplest."

"Okay, Kuya Gilau!" Nagagalak kong sagot. Napalingon ako sa likod niya to check where is Philia na abala sa ginagawa. "Anong ginagawa ni Philia, kuya?" I turned to kuya na lumingon din sa gawi ni Philia.

"I already taught her few things," he replied as he faced me.

Nalungkot ako kasi may alam na si Philia samantalang ako ay magsisimula pa lang. Dapat talaga dito na ako tumira para araw araw ako rito. Baka mapag-iwanan ako ng kaibigan ko.

"First thing," panimula niya at may kinuhang piece of wood. "You have to know that there are four woodtypes to be used."

Nilipat ko ang tingin ko sa kahoy na hawak niya. It's rectangular shape.

He filed four kinds of wood. Iba iba ang mga kulay at disenyo.

"We have softwood, hardwood, plywood and MDF." He started. Hinawakan niya 'yong pale color na tabla. "Softwoods are usually light colored and less dense. They came from conifer trees. It means may malakarayom na tinik at 'di sila nagbubunga ng buto. You know pine trees?"

"Opo," tumango ako. Bawat salitang nanggagaling sa kanyang labi ay tinatatak ko sa isip ko. I need to focus to this. Gusto ko kasing pag-aralan talaga.

"Next is hardwood. Usually they come from deciduous trees. 'Yon 'yong mga naglalagas ng dahon taon taon at mayroon silang mga seeds or buto. Kagaya nitong mahogany,"

Pinakita niya sa akin ang piece of wood na kulay red.

"Iba iba ang shade ng mahogany, depende sa tanda ng kahoy. From light brown to deep red like this." Tukoy niya sa pinakita niyang tabla sa 'kin. "Can you follow?"

"Uhh, oo."

Inalala ko lahat ng sinabi niya. I made sure na naintindihan ko ang mga iyon. Para na rin kasi siyang teacher ko kasi tinuturuan niya ako.

"The third one is plywood. I bet you're familiar with this."

"Hmm, medyo?" I was not sure. Siguro naririnig ko lang 'yon.

He smiled in amusement. "Plywoods are commonly used. Popular siya para sa paggawa nitong mga muwebles and since matibay, smooth and 'di madaling ma-bend."

"Okay," I replied. May naintindihan naman siguro ako.

"And the last one," iba naman ang hinawakan niyang board. Smooth ang surface nito at kulay ligh brown. "... the MDF or Medium Density Fibreboard. Ito naman ay 'di na natural. It's either from softwood of hardwood residuals na nai-break down into wood fibers and undergone some processes."

"Why does it need to be broken down, Kuya Gilau?" I asked curiously.

Natuwa siya sa tanong ko. "To produce good quality of wood, Sol. Some people want more... 'yong mas magandang gamitin to produce better quality of products."

"Ahh," tumango na naman ako. Naintindihan ko nang kaonti.

"Can you follow?" He asked and I nodded immediately. Naintindihan ko naman siya kahit papaano.

"Kuya! Kuya!" Tawag ni Philia. Bakas sa boses ang pagkatuwa. Pareho namin siyang binalingan ni Kuya Gilau na ngayo'y may hawak na wooden board. Pinakita niya iyon kay kuya.

Kuya Gilau checked Philia's work. Nakiusisa na rin ako. Ano kaya iyon?

"Okay na ba, kuya?" Tanong niyang nakangisi. Halatang excited siya sa magiging sagot ni Kuya Gilau.

"Yes, Philia." Sagot ni kuya kaya mas lumawak ang ngisi ng kaibigan ko. "Pero you need to improve pa. Maganda na 'to kasi nagsisimula ka pa."

"Patingin ako, kuya." Sabi ko. Pinakita naman niya sa 'kin kaagad iyon.

Isang bulaklak ang nakaukit sa kahoy. 'Di siya kagandahan kasi sabi nga ni Kuya Gilau, nagsisimula pa naman si Philia. Pero para sa 'kin, okay na siya. 'Di ko masasabing pangit dahil kahit ako'y 'di ko kayang gawin 'to.

"Okay siya, Philia," komento ko at ibinalik kay Kuya Gilau ang kahoy. "I can't do it."

Nalungkot ako. Gusto kong makagawa ng ganyan. Gusto kong paghirapan iyan. Gusto ko ako rin ay marunong.

"I'll teach you soon, Sol," Kuya Gilau said. Kuminang ang tainga ko sa balitang iyon. Kusang lumawak ang labi sa saya.

"Really, kuya?"

I felt excited. Iniisip ko pa lang ay natutuwa na ako. Parang ngayon na kaagad ay gagawin ko na.

"Yes, Sol. Pero 'wag muna ngayon. It's getting late. I have to take you home."

"Thanks, kuya!" Niyakap ko siya sa balikat niya. Tumingala ako para makita siya. "You're the best!" I grinned.

After that, hinatid na kami ni Kuya Gilau pauwi ng bahay. Habang nasa daan kami ay panay ang tanong ko tungkol sa gawaing iyon. I asked him how and when he started making those furnitures. Si Lolo Pablo pala ang nagturo sa kanya.

"Kaya pa rin ba ni Lolo Pablo gawin 'yon?" I asked. Malapit na kami sa bahay. Nakikita ko na ang liwanag ng ilaw mula sa labas.

"Maybe," he replied. "... since his hands can still work. Paa lang naman ang mahina na sa kanya."

I felt sad again. I want to make him feel better. I don't want to see Lolo Pablo suffering because he can't walk by himself. At para na rin hindi na maaabala pa sila Kuya Sat at Kuya Gilau.

Pagkauwi namin sa bahay ay pinaligo kami ni ma ma. Pero bago 'yon, narinig kong kinausap niya si Kuya Gilau. Kuya told ma ma where we have been. Galing lang naman kami sa bahay nila Lolo Pablo at sa paggawaan nila kaya walang dahilan para mag-alala si ma ma.

"We'll visit your grandparents tomorrow, Solaire. Doon muna tayo matutulog sa kanila." Ma ma announced.

Kasalukuyan kaming kumakain ng hapunan kahit pa alas cinco y media pa nang hapon. Ganito lagi sa Romblon. Maagang kumain ng hapunan at maaga rin matulog.

"Yes, ma ma. Si Zette po ba ay nandoon?"

Zette and I were not that closed cousins. Bihira ko lang siyang nakikita sa bahay nila lolo at lola but when we do, we sometimes played. Ayos lang naman iyon kay Tita Rose.

"I don't know, sweety. But I'll ask your Tito Arthur na dumalaw si Zette sa Batangas so you can bond with her."

"Okay, ma ma. Thank you." I smiled at her.

Nang matapos ang hapunan namin ay nagpaalam akong lumabas ng bahay at mamalagi muna sa kubo. It was always relaxing to watch how the sun goes down. Ang pinaghalong kulay pula, kahel, asul at itim ay magandang kombinasyon sa kalangitan. Samahan pa ng kalmadong alon at malamig na simoy ng hangin, tiyak na ang sarap mabuhay at tumira sa Romblon.